Sunday 30 October 2011




Με τον Αξιώτη στα Χνάρια της Γέρας

Κάθε κατοικημένη περιοχή, ακόμα και το μικρότερο χωριό ή οικισμός, έχει τη δική του ιστορία, μας λένε οι ιστορικοί και οι ερευνητές. Πολλά στοιχεία που τα προσπερνάμε καθημερινά, υποτιμώντας τα, είναι σημαντικά αν συνταιριαστούν μαζί με άλλα. Είναι η ιστορική συνέχεια του τόπου. Οι ψηφίδες ενός μωσαϊκού που δείχνουν την τοπική Ιστορία μιας περιοχής.
Στην περιοχή μας, τη Γέρα, με τα έξι χωριά, τους οικισμούς, τον κόλπο και τη μεγάλη γεωγραφική έκταση έχουν αφήσει έντονα τα χνάρια τους οι προπάτορες μας κι ο χρόνος. Αυτά ακολούθησε ο συντοπίτης μας συγγραφέας Μάκης Αξιώτης. Περπάτησε βήμα βήμα, συγκέντρωσε το υλικό, το ταξινόμησε, το επεξεργάστηκε και το έδωσε σε μας με το βιβλίο του Στα χνάρια τα παλιά. Η έκδοσή του έγινε το 1987, από τον Παγγεραγωτικό Πολιτιστικό Σύλλογο της Αθήνας. Η δραστηριότητα αυτή του συλλόγου ήταν μια σημαντική πολιτιστική πράξη, αρκετά πριν υπάρξουν οι γνωστές χορηγίες.
Το βιβλίο χωρίζεται σε τέσσερις ενότητες. α) Ο Κόλπος, β) Δυτική παραλία, γ) Βόρεια παραλία, δ) Ανατολική παραλία. Στο Παράρτημα γίνεται αναφορά στο Αρχαίο οχυρό των Λουτρών, στη Μάνα της Γέρας, στο Καστρί στα Μέτια και στο Παλιόκαστρο Γέρας. Ο συγγραφέας μάς παρουσιάζει ότι έχει ανακαλύψει για το κάθε χωριό, οικισμό και αγροτική περιοχή. Η περιγραφή του είναι αναλυτική, με λεπτομέρειες και ακριβής. Δεν αρκείται στα χωριά της Γέρας αλλά επεκτείνεται και σε όλα τα γειτονικά, της δυτικής και ανατολικής πλευράς. Την έρευνά του αυτή, καθώς είναι γνωστό, την επέκτεινε στη συνέχεια σε όλο το νησί της Λέσβου.
Όπως γράφει, ζωντανά, τις περιγραφές του νιώθεις πως βρίσκεσαι δίπλα του, συνοδοιπόρος. Συναντάς σπασμένα αρχιτεκτονικά μέλη, γκρεμισμένα κάστρα, ναούς, λατομεία, όστρακα αγγείων, παλιά πατητήρια, επιγραφές κι ότι άλλο κατάγραψε ο Αξιώτης. Το σημαντικό συνοδευτικό υλικό του βιβλίου είναι τα σχέδια και οι χάρτες, σχεδιασμένα από τον ίδιο.  
 Αυτό “το έργο προσφέρεται όχι μόνο ως σημαντική μάθηση του παρελθόντος του τόπου μας, αλλά και ως κείμενο νοσταλγικής αναπόλησης και λυρικής διάθεσης”, γράφει ο Τάκης Πανταζής στον πρόλογο του βιβλίου. Και ως τέτοιο ας το μελετάμε.
Το βιβλίο αυτό του Αξιώτη είναι το πρώτο του εξέδωσε. Τα επόμενα χρόνια ακολούθησαν αρκετά άλλα με οδοιπορικά, μελέτες, μονογραφίες και ποίηση.             
 Αριστείδης Καλάργαλης
    

Tuesday 18 October 2011

Οι μαθήτριες του Κουντουρά






Μαθητής μου εμένα δεν είναι κείνος που αγαπά την ήρεμη και ακίνδυνη ζωή, τη στρωμένη με λουλούδια, αλλά εκείνος που μέσα του έχει ξυπνήσει η ανησυχία” γράφει ο Μίλτος Κουντουράς. Κι οι μαθήτριες του είχαν αυτά τα χαρακτηριστικά. Είναι οι μαθήτριες των τριών χρόνων, 1927 – 1930, κατά τα οποία ο Κουντουράς ήταν Διευθυντής στο Διδασκαλείο Θηλέων Θεσσαλονίκης. Γέμισαν την βόρεια Ελλάδα, κυρίως, με το πνεύμα και τις διδαχές του δασκάλου τους. Τέτοια πολύχρονη αγάπη και αφοσίωση δεν νομίζω να συναντάται συχνά.

Σχεδόν πενήντα χρόνια μετά, το 1976, συγγράφουν και εκδίδουν το βιβλίο Μίλτος Κουντουράς, Διδασκαλείο Θηλέων Θεσσαλονίκης 1927 – 1930. Το βιβλίο στηρίχτηκε στο “σχέδιο του βιβλίου του 'Ιερή Τριετία', που ετοίμαζε και δεν αξιώθηκε να ολοκληρώσει” μας πληροφορούν.

Δεν είναι ένα βιβλίο αναμνήσεων και καλών λόγων προς τον δάσκαλό τους. Είναι όλη η ζωή του Διδασκαλείου. Με αναλυτική δομή και περιεχόμενο. Με βασικό υλικό το αρχείο του Κουντουρά, αλλά και δικό τους, εκδόθηκε το βιβλίο. Ο αναγνώστης, και κυρίως ο εκπαιδευτικός, γνωρίζει πώς λειτουργούσε αυτό το σχολείο, ποιες ήταν οι παιδαγωγικές του αρχές, η συκοφάντηση και δίωξη του Δασκάλου τους.

Το σημαντικότερο είναι ότι το βιβλίο αυτό μπορεί να είναι ο παιδαγωγικός οδηγός του κάθε εκπαιδευτικού. Για οποιοδήποτε θέμα αντιμετωπίζει μπορεί να βρει απάντηση και βοήθεια. Για το βιβλίο και τη βιβλιοθήκη, τις εκδηλώσεις, τον σχολικό κήπο, τον αθλητισμό, τις εργασίες, τις εκδρομές, τις αμοιβές και τις τιμωρίες, τις ομάδες εργασίας κ. ά.

Προσωπικά ανέτρεξα πολλές φορές στις σελίδες του βιβλίου. Και η απλή εφαρμογή, έστω από αντιγραφή, θα φέρει αποτελέσματα. Το σημαντικότερο είναι ότι πολλά από τα περιεχόμενα των κεφαλαίων είναι ακόμα και σήμερα πρωτοπόρα και αξεπέραστα. Όπως οι ομαδικές εργασίες που εντάχθηκαν από φέτος στο πρόγραμμα του Λυκείου.

Οι μαθήτριες γράφουν ότι “σταθήκαμε πολύ τυχερές να ζήσουμε μια σχολική ζωή που δεν ήταν απλή φοίτηση”. Αυτό είναι το παιδαγωγικό μήνυμα: έζησαν μια σχολική ζωή κι όχι απλώς πήγαιναν στο σχολείο.

Αριστείδης Καλάργαλης

Thursday 2 June 2011

Στρατής Γαβαλάς, ο ζωγράφος ποιητής



Ο Στρατής Γαβαλάς είναι γνωστός ως ζωγράφος. Γεννήθηκε στον Σκόπελο το 1887 και πέθανε στη Μυτιλήνη στις 26 Μαρτίου 1965. Σπούδασε ζωγραφική στη Σμύρνη κοντά στον αγιογράφο Ευστράτιο Ευστρατιάδη, στη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας και στη Γερμανία. Στην Αθήνα είχε καθηγητή τον Λέσβιο ζωγράφο Γιώργο Ιακωβίδη.
Υπηρέτησε στο στρατό από το 1914 ως το 1919. Τα επόμενα χρόνια ζει στην Αίγυπτο μέχρι το 1924. Εκεί γνωρίζεται με τον Κωνσταντίνο Καβάφη. Μετά την επιστροφή του στη Μυτιλήνη διδάσκει εικαστικά στο Διδασκαλείο, ακολούθως στο Πρακτικό Λύκειο και μετέπειτα στο Β΄ Γυμνάσιο Αρρένων Μυτιλήνης.
Εκτός από τη ζωγραφική έγραψε και δημοσίευσε μερικά ποιήματα σε περιοδικά και εφημερίδες. Το πρώτο με τον τίτλο “ Πεζά τραγούδια” δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Χαραυγή τον Οκτώβριο του 1910, και το τελευταίο το “ Στη μάνα μου” στο Λεσβιακόν Ημερολόγιον του 1956. Ποίηματά του δημοσιεύθηκαν, εκτός των παραπάνω εντύπων, στις εφημερίδες Ο Μυτιληνιός και Ελεύθερος Λόγος, και στα περιοδικά Ο Φάρος της Αιγύπτου, Το Σαλόνι, Αιολικά Γράμματα. Συνολικά έχουν αποδελτιωθεί 28 ποιήματά του. Από αυτά τα 15 τα παρουσίασε ο Παναγιώτης Παρασκευαΐδης το 1983, στο Ανθολόγιο τριών Λεσβίων ποιητών. Και τα 13 ο Κώστας Μίσσιος στο Ανθολόγιο Λεσβίων Ποιητών το 1998 και στο βιβλίο Ποικίλα φιλολογικά της Μυτιλήνης το 2009.
Με τους στίχους νιώθεις μια συνομιλία που θέλει να κάνει, μ' ό,τι ορίζει ο τίτλος του ποιήματος, αλλά κι εκεί που σε οδηγεί με το περιεχόμενό του. Η πίκρα, η μοναξιά κι η αναπόληση υπάρχουν στα ποιήματα της παραμονής του στην Αίγυπτο. Ο πόνος για το χαμό της κόρης του γίνεται ποίημα. Αυτός συνταιριασμένος με κάποιο παράπονο υπάρχει και σ' άλλα ποιήματά του. Ταυτοχρόνως είναι γήινος και ερωτικός.
Ο λυρισμός του είναι έντονος, τόσο που αν και κάποιοι στίχοι είναι περιγραφικοί ή καταγραφής σε κάνει να το προσπερνάς και να σου μένει το ποιητικό τους στοιχείο. Μα δεν θα μπορούσε να γίνει κι αλλιώς. Πώς θα ήταν ζωγράφος και θα έγραφε στίχους;
Μυγδαλάνθια
Έγειρες το κεφάλι σου στη λευκή μου μυγδαλιά
Και τ' άνθη φτερουγίσανε σαν κουρασμένοι πόθοι

Κι άλλ΄ αποκούμπισαν στη γη ή σε ξανθιά μαλλιά

Κι άλλα τα πήρε μακρυά τ' αγέρι και τα κλώθει

Τα μυγδαλάνθια μοιάζετε, ω ταξιδεύτρες μου έννοιες,

Που άχαρα ξεψύχησαν σα στην ογρή της γης,

Κι αυτά που ταξιδεύσανε προς τις μαλαματένιες

Κορφούλες που τις χρύσουνε ο ήλιος μιας αυγής.

Ο Φάρος, τ.62, Σεπτ. 1921
Αρειστίδης Καλάργαλης

                          Αγιογραφίες του Γαβαλά στον Άγιο Γεώργιο στο Σκόπελο









 Το τέμπλο του Αγίου Γεωργίου

Άλλοι πίνακες: στα Εικαστικά Δοκίμια

Sunday 22 May 2011

Ο Θεόφιλος στο Σκόπελο Γέρας



Ο οικοδεσπότης με το γυιό του. 1928. Τοιχογραφία Γ. Αντίκα.



Το καφενεδάκι πριν κατεδαφισθεί του Γ.Αντίκα στην είσοδο προς το Σκόπελο

Ο Θεόφιλος στο Σκόπελο Γέρας - Της Σαπφώς Βογιατζή
Είναι νωπή η θύμηση, στα χωριά της Γέρας, ενός ιδιόρρυθμου ζωγράφου περιπλανώμενου πού φορώντας πάντα φουστανέλα και κάπα χειμώνα καλοκαίρι, ζωγράφιζε στους τοίχους.
Ζούσε μόνο για την τέχνη του και μ' αυτή προσπαθούσε να επιβιώσει ιστορώντας τα μεγαλεία της φυλής μας και πλουτίζοντας τα καφενεία και τα σπίτια των ανυποψίαστων χωρικών με αριστουργήματα σπάνιας αισθητικής αρτιότητας.
Αυτός λοιπόν ο πλανόδιος ταχυδακτυλουργός της Ιστορίας μας πού άρχισε από Καραϊσκάκη και κατέληξε σε Μεγαλέξανδρο, ολοκλήρωσε στους ασβεστωμένους τοίχους των λαϊκών καφενείων με καθαρά πλαστικά μέσα και με λυρισμό την αληθινή μορφή της Ελλάδας και αποδείχτηκε ομηρικός και βυζαντινός μαζί.
Ο Θεόφιλος Χατζημιχαήλ ήταν γιος του Γαβριήλ Χατζημιχαήλ και της Πηνελόπης. Γεννήθηκε στα 1868 στη Βαρειά. Ο παππούς του απ' τη μητέρα του ο Κωνσταντής Ζωγράφος ήταν αγιογράφος από τα Μοσχονήσια. Τα γράμματα του Θεόφιλου είναι λίγα. Ήταν ζερβοχέρης. Ζωγράφιζε από παιδί και κατά την ώρα του μαθήματος.

Στις προσπάθειες του πατέρα του να τον κάνει χτίστη ή τσαγκάρη αντιστέκεται αποτελεσματικά. Δεκάξι περίπου χρονών χάνεται απ' τη Μυτιλήνη. Στα 1884 ο Θεόφιλος το σκάζει για τη Σμύρνη. Το 1885 πήγε σ' ένα τσιφλίκι φύλακας και κάθισε στα προξενείο της Σμύρνης καβάσης, ο ίδιος στα 1899 υπογράφει "Θεόφιλος ζωγράφος και άλλοτε οπλαρχηγός και θυροφύλα". Κατοικεί στη συνοικία του Αγ. Δημητρίου. Ζει καλά κερδίζει αρκετά χρήματα απ' τη ζωγραφική του αλλά του τα κλέβουν. Ντυμένος Μεγαλέξανδρος Οργανώνει ψευτομάχες και παρελάσεις στους δρόμους συνήθεια
πού την κρατά ως το τέλος της ζωής του. Ο ίδιος καυχιέται ότι υπερασπίζοντας τη ζωή του Έλληνα προξένου σκότωσε ένα Τούρκο μπέη και φεύγει απ' τη Σμύρνη.
Κατά το 1909 μένει στο Βόλο και στα περίχωρα. Ζωγραφίζει πάνω σε κάθε επιφάνεια πού του προσφέρεται, ή αμοιβή του είναι ελάχιστη. Για να ζήσει κόβει ξύλα, κάνει το σοβατζή και το χαμάλη. Στα 1910-12 τοιχογραφεί το σπίτι του Γιάννη Κοντού. Σ' αυτή την εποχή πρέπει να τοποθετηθεί και ή αισθηματική ιστορία με τη θιασάρχαινα Βικτώρια.

Στη Θεσσαλία θα δείξει τα πρώτα δείγματα της ζωγραφικής του ιδιοφυΐας. Τα έργα του της Θεσσαλίας όταν συγκριθούν με τα κατοπινά του της Μυτιλήνης δείχνουν μια πίκρα και μια ευγενική συγκράτηση πού μοιάζουν να τον οδηγούν σε μια ψυχρότατα. Οι στεναχώριες πού θα περάσει εκεί τον σπρώχνουν στο κλείσιμο στον εαυτό του στην αγάπη της μοναξιάς στην απόλυτη αυτοσυγκέντρωση. Απ' αυτήν την αυτοσυγκέντρωση θα βγουν πολλά έργα του ποτισμένα μ' ένα θερμό αίσθημα.
Οι φάρσες και τα χωρατά πού του κάνουν οι Βολιώτες δεν δημιουργούν ιδανικό κλίμα για τον αλαφροΐσκιωτο ζωγράφο και τον αναγκάζουν να φύγει πληγωμένος στο σώμα και στη ψυχή.

H γιορτή του κρασιού στα κτήματα του Α. Καμπά. Τοιχογραφία που υπήρχε στο σπίτι του Γ.Αντίκα

Στην Μυτιλήνη τον περιποιείται ο αδελφός του ο Σταύρος πολύ καιρό στην οδό Κολυμπάρας. Θα ζωγραφίσει ο Θεόφιλος τους τοίχους του σπιτιού. Αυτό το σπίτι θα καεί. Ζωγραφίζει και άλλες τοιχογραφίες στο σπίτι της Βαρείας.
Όλα αυτά όμως θα καταστραφούν από τους συγγενείς του γιατί αυτοί δεν υπολογίζουν ούτε τα έργα του και θεωρούν τον Θεόφιλο χαμένο άνθρωπο. Γιατί ή οικογένεια στην οποία ανήκει ένας ζωγράφος, είναι κάτι για το οποίο ο Ίδιος δεν ευθύνεται. Πολλές φορές ή ζωγραφική αρχίζει να παίρνει μια παράξενη λάμψη πού δεν είναι εύκολο να προσδιορίσεις από που προέρχεται. Απ' τον ίδιο τον άνθρωπο βέβαια απ' την πραγματικότητα.
Ο Θεόφιλος ήταν βραδύγλωσσος. Και οι Μυτιληνιοί και οι Βολιώτες τον θεωρούσαν πρόσωπο κατάλληλο για πειράγματα. Εύκολο μέσο παρηγοριάς στην ρουτίνα της κοπιαστικής ζωής τους.

Σαπφώ και Αλκαίος 1928. Τοιχογραφία Γ. Αντίκα.

Στον ώμο του είχε κρεμασμένο ένα τροβά και μια σημαία βυζαντινή με αετό. Στο ζωνάρι της φουστανέλλας του είχε τα σύνεργα της ζωγραφικής του. Τα μαλλιά του μακριά τα έδενε κότσο.
Δούλευε καθισμένος καταγής. Δεν πήγαινε σε καφενεία ούτε σε διασκεδάσεις, δεν έπινε ούτε κάπνιζε όπως θυμούνται. Ήταν πράος και δεν βλασφημούσε ποτέ.

Ζωγράφισε πολλές εικόνες και τα πάθη του Χρίστου πού ανήκει στο Μουσείο Θεοφίλου της Βαρείας.
Σημαντική γνωριμία για το Θεόφιλο θα είναι ή συνάντηση του με τον Στρατή Ελευθεριάδη που ήταν εγκαταστημένος στο Παρίσι από πολύ νέος. Ο Ε. Teriade ο φίλος του Ματίς του Μπράκ του Πικάσσο, αυτός πού χρωστά πολλά ή εποχή μας για την σωστή τοποθέτηση των μεγάλων αυτών μορφών του αιώνα μας.


Όταν θα του μιλήσει ο Τεριάντ για μια δόξα στο Παρίσι θάναι κάτι πρωτόγνωρο για τον Θεόφιλο.
Το 1929. Ο Τεριάντ θα αγοράσει μερικά έργα του, θα του δώσει όμως τα μέσα να ζει και όσα υλικά χρειαζόταν να ζωγραφίζει. Τα έργα πού πήρε ο Τεριάντ δεν ήταν δώρο πού ο Θεόφιλος χάριζε σ' αυτόν πού τον βοήθησε. Ήταν ένα αντάλλαγμα μια αναγνώριση. Η παραγγελία αυτή του δόθηκε λίγα χρόνια πριν απ' το θάνατό του και την εξετέλεσε με επιτυχία.
Θα κάνει με τα έργα του μια ανακεφαλαίωση της
ζωγραφικής του γνώσης και της θεματογραφίας του. Θα ξεκαθαρίσει τα ζωγραφικά του συμπεράσματα.

Στο Σκόπελο έξω απ' το χωριό στη διακλάδωση του δρόμου προς το Πλωμάρι οικία Γ.Μ. Αντίκα, στο ΒΑ δωμάτιο του ισογείου άλλοτε καφενείο, είναι ζωγραφισμένοι και οι τέσσερις τοίχοι στο ταβάνι ήλιος. Από αριστερά: Κυνήγι - Γλάστρα - Άλωσις της Κωνσταντινουπόλεως -Σαπφώ και Αλκαίος - Γλάστρα - Εργοστάσιον Ανδρέα Καμπά - Λαγός - Μυτιληνιός ναργιλετζής - Αλαμάνα. (Οι καλύτερα διατηρημένες τοιχογραφίες). Ειδικά ή σύνθεση με τη Σαπφώ και τον Αλκαίο με την απίστευτη φινέτσα του χρώματος της, είναι όχι μόνο η καλύτερη διακόσμηση πού έχει κάνει ο Θεόφιλος, αλλά απ' τις πιο όμορφες τοιχογραφικές διακοσμήσεις πού έχουν γίνει. Καταπληκτική λεπτότητα και δροσιά στα χρώματα.
Στο Σκόπελο πάλι στη Λέσχη ιδιοκτησία Π. Γιαννίκου πρώην καφενείο Π. Κουρκουρή έζησε 20 μέρες ο Θεόφιλος και θα ζωγραφίσει τοιχογραφία 2 Χ 3 μ. Τοποθετήσεις στρατευμάτων Οδυσσέας Ανδρούτσος χάνι της Γραβιάς. Κάηκε μετά τα καφενείο. Πιθανόν να υπάρχει στον ένα τοίχο κάτω απ' τον ασβέστη.

Επίσης πάλι στου Φωλιαδή καφενείο τώρα φούρνος Βουγλάνη τοιχογραφία με 2 πελώρια άλογα, ο θάνατος του Πατρόκλου. Πολύ πετυχημένη σύνθεση κατά την μαρτυρία του Γ. Καψαλού. Επίσης είχε ζωγραφίσει το κάστρο και έξω απ' τη πύλη ο Δούρειος ίππος. Απαλά χρώματα είχε χρησιμοποιήσει εδώ. Ακόμη είχε ζωγραφίσει κασέλες, λάμπες και διάφορα άλλα αντικείμενα με το πιο μικρό τίμημα για ένα πιάτο φαγητά.
Ο Θεόφιλος μας έδωσε ένα καινούργιο μάτι, έπλυνε την όραση μας όπως καθαρίζει ο ουρανός και τα σπίτια και τα κόκκινο χώμα και τα φυλλαράκια των δέντρων ύστερα απ' τα απόβροχο κάτι από αυτό τον παλμό της δροσιάς.

Διακοσμητική γλάστρα και λαγός 1928. Τοιχογραφία Γ. Αντίκα.

Η αμάθεια του πολλές φορές είναι αυτή που δίνει στα έργα του τόση γοητεία. Όμως είναι αυτό τόσο σπάνιο που πριν δεν είχε γίνει για την ελληνική φύση - μια στιγμή χρώματος και αέρα, σταματημένη εκεί μ' όλη την εσωτερική ζωντάνια της, και την ακτινοβολία της κίνησης της σαν μια ανθρώπινη ανάσα πού έμεινε σ' ένα γέρικο δέντρο σ' ένα κρυμμένο ανθό ή στο χορό μιας φορεσιάς, αυτά τα πράγματα τ' αναζητούσαμε πολύ, γιατί μας έλειψαν, αυτή τη χαρά μας έδωσε ο Θεόφιλος.
Η συνάντηση του με τον Τεριάντ καθώς και η παρέα που έκανε με τον πατέρα του ειρήνεψε τα τελευταία χρόνια του περιπλανώμενου ζωγράφου. Η συνάντηση με το γιο θα του δώσει μια ταραχή, και κάποιο τρακ, μα και τα φτερά πού έχουν τόση ανάγκη οι καλλιτέχνες. Κάποιος τον έπαιρνε γι' αυτό πού ήταν. Την εποχή που δούλευε τα έργα του Τεριάντ ο Θεόφιλος ήταν το 1934 από μια αδιαθεσία τον βρήκαν επάνω στην κουρελού πού συνήθιζε να κοιμάται νεκρό. Είχε ξεψυχήσει ξημερώματα του Ευαγγελισμού. Τον έθαψε η δημαρχία στο νεκροταφείο του Αγ. Παντελεήμονα. Ο τάφος του δεν υπάρχει πια.
Αυτή είναι η ιστορία του Θεόφιλου, όμοια με την ιστορία κάθε ανθρώπου που τυχαίνει να είναι καλλιτέχνης, σε μια κοινωνία πού δεν μπορεί να τον καταλάβει. Μα η άλλη η αληθινή του ιστορία ο θρύλος του, η ιστορία του πάθους του για τη ζωγραφική, ο ενθουσιασμός του και τα ιδανικά του γράφτηκαν για πάντα στους τοίχους της Μυτιλήνης και του Βόλου πάνω σε μπαμπακερά πανιά σε σανίδια τενεκέδες κασέλες σ' ότι του χάρισε ο Θεός.
Έζησε στον δικό του κόσμο τον κόσμο των ονειροπολήσεων, είδε τον κόσμο με τα αθώα του γαλανά μάτια αγνά και πλημμύρισε με τα δροσερά του χρώματα τους τοίχους των σπιτιών. Παραθέτοντας χρώμα δίπλα σε χρώμα χτίζει τα μουσικό φως - συγχρόνως ζωγραφικό, ελληνικό και σίγουρα δικό του - πού ξεχειλίζει και σήμερα ακόμη απ' τους τοίχους, τους ζωγραφισμένους από αυτόν.

Ελληνικός ο Θεόφιλος πέρα για πέρα λαϊκός και λιγοδίαιτος μαστορεύει τα έργα του με τίμια και ταπεινά μέσα. Με λιγοστά χρώματα σου δίνει την εντύπωση ενός μεγάλου πλούτου.
Χρησιμοποιούσε βαρελίσια χρώματα που τ' αγόραζε από τα χρωματοπωλεία, σαν βάση συνδετική έβαζε γάλα συκιάς, επίσης χρησιμοποιούσε και χρώματα που τα έπαιρνε απ' τη φύση. Πράγματι η ζωή χρωματισμένη με χρώματα ανεξίτηλα για όλες τις αισθήσεις αξίζει να τη χαρείς.
Είχε γεννηθεί με τα χαρίσματα ενός μεγάλου ζωγράφοι Αρμονία χρωμάτων, πλαστική φαντασία σχέδιο περιληπτικό κι εκφραστικό, πινελιά πούπάλλεται από ζωή. Ότι κάνει πολύτιμα τα έργα του είναι το κατόρθωμά του να δίνει όχι τα φαινόμενα της πραγματικότητας της φωτογραφίας μα την αίσθηση και την ουσία με πολύ λυρισμό, αίσθηση ρυθμού και αλήθειας που τον ανεβάζουν δίπλα στους δημιουργούς μιας ουσιαστικής και απέριττης ζωγραφική σε παγκόσμια κλίμακα. Βλέποντας ένα έργο του Θεόφιλο δεν έχουμε την εντύπωση πώς βλέπουμε ένα τοπίο από μακριά. Νοιώθουμε ότι το ζούμε, πώς το διασχίζουμε. Η δροσιά των δέντρων τα νερά μας τριγυρίζουν. Μόνο Μπονάρ και ο Θεόφιλος, κατάφερναν να μας δώσουν αυτή την αίσθηση. Τα γαλάζια εκστατικά μάτια του Θεόφιλου παιδικά μέχρι τα γεράματα δίνουν ένα κόσμο πού σφύζει από λεβεντιά και δροσιά. Είναι η ταυτότητα της ελληνική φυλής.
Το πιο πολυτιμότερο πράγμα που είχε ήταν η μικρή κασέλα που έβαζε τα σύνεργα της δουλειάς του και τα βιβλία του. Ένα ξύλινο μπαουλάκι ζωγραφισμένο ολόκληρο με το χέρι του. Διατηρείται όπως βρέθηκε δίπλα στο ζωγράφο νεκρό την παραμονή του Ευαγγελισμού 1934 Όταν τ' ανοίξεις τα σημάδια της ζωής ενός σωστό ολοκληρωμένου ανθρώπου αποκαλύπτονται συγκλονιστικά. Νοιώθεις έντονη την παρουσία μιας ζωής πού τίποτα δεν πήγε χαμένο.

Αυτό είναι το μυστήριο της ζωγραφικής. Δύο τρία νερωμένα χρώματα πάνω σ' ένα πανί έχουν την δύναμη να δικαιώσουν στον αιώνα με τη μορφή τους ή με το θρύλο τους αδικημένες αθώες ψυχές παραγνωρισμένες μεγάλες αγάπες και τον λίθον όν απεδοκίμασαν οικοδομούντες να τον θέτουν εις κεφαλήν γωνίας.

* Το κείμενο προέρχεται από το 4-5ο Τεύχος της "Γέρας" 1980.

Friday 29 April 2011

Καλντερίμια - Ντουσεμέδες


Σπίτι Μίλτου Κουντουρά (Φωτ.αρχείο Στρατής Καραγιασώτης)

   
(Φωτ.αρχείο Στρατής Καραγιασώτης)

   
Ο παράλληλος ανεβαίνοντας του σημερινού δρόμου (Φωτ.αρχείο Στρατής Ζάνταλης)

  
Στο δρόμο του Ταρτιού σήμερα, στη θέση Σαμιώτες, κοντά στη βρύση "Μπγάτσα". Λιθόστρωτο δαπάνης και προσωπικής εργασίας κατοίκων της Κοινότητας Σκοπέλου.

   
Το θαυμάσιο ακόμη λιθόστρωτο στον αύλειο χώρο της εκκλησίας του Άη Γιώργη

Sunday 24 April 2011

Μίλτος Κουντουράς και δημοτικισμός


 Ο Μίλτος Κουντουράς είναι γνωστός, στους περισσότερους, ως σημαντικός παιδαγωγός. Κάποιοι γνωρίζουν και το συγγραφικό του έργο, όπως κι ότι έγραψε ποιήματα. Όμως δεν γνωρίζουν οι περισσότεροι κάποια στοιχεία πέραν των παραπάνω. Όλα του τα γραπτά, από τα πρωτόλεια ως τα τελευταία σημειώματά του, είναι γραμμένα στη δημοτική γλώσσα. Ως συνιδρυτής της “Φοιτητικής Συντροφιάς” συμβάλλει στη δημοτικιστική κίνηση των Λέσβιων φοιτητών και στη ανάλογη κίνησή της στη Λέσβο. Στη Χίο όπου πρωτοδίδαξε γράφει “το ψήφισμα” του εκπαιδευτικού συνεδρίου και σημειώνει ότι πρέπει να έχουμε: “α) στη γραμματική ομοιομορφία των τύπων της δημοτικής, β) στην απλοποίηση της ορθογραφίας (κατάληξη, υποταχτική, τονισμός, διπλά σύμφωνα κτλ.). Για τον λόγο, γραπτό και προφορικό, έχει συντάξει πολλά κείμενα μικρά ή μεγάλα. Όλα με τεκμηρίωση, επιστημονική προσέγγιση και εμβάθυνση. Δεν ήταν γενικά δημοτικιστής ή κακόβουλα “μαλλιαρός”. Πίστευε ότι το παιδί με τη δημοτική θα σκεφτεί, θα λειτουργήσει πιο ελεύθερα κι αληθινά. Τον Απρίλιο και τον Μάιο του 1933, ενώ έχει απολυθεί από το “Εκπαιδευτικό Γνωμοδοτικό Συμβούλιο”, δημοσιεύει στο περιοδικό Ιδέα το άρθρο του “Η θέση του δημοτικισμού στη σημερινή εκπαίδευση”. Το ίδιο εκδίδεται ως ανάτυπο από τον εκδοτικό οίκο Μ. Ι. Σαλιβέρου. Το βιβλίο χωρίζεται σε πέντε μέρη. α) Η θέση του προβλήματος, β) Δημοτικισμός και σχολείο εργασίας, γ) Να μείνει ή να βγει η καθαρεύουσα;, δ) Η ενέργεια της πολιτείας και ε) Τι πρέπει ακόμα. Όπως και στα άρθρα “Κλείστε τα Σχολειά” έτσι κι εδώ κάνει αναφορά και εμπλέκει όλους όσους έχουν σχέση με την εκπαίδευση και το παιδί. Την Πολιτεία, τους δασκάλους αλλά συμπληρώνει πως η υποστήριξη της δημοτικής είναι χρέος όλων μας. Κλείνει το γραπτό του αυτό με την προτροπή και την προσδοκία ότι κάτι χρειάζεται να γίνει: “Κάτι που να συγκεντρώσει γύρω του τους εκπαιδευτικούς και όλους εκείνους που πονούν για τη σημερινή κατάσταση και θέλουνε να εργαστούν για μια καλύτερη εκπαιδευτική και πνευματική ζωή του τόπου μας”.

Αριστείδης Καλάργαλης

Μίλτος Κουντουράς

Tuesday 19 April 2011

Το έθιμο του στύλου

Φωτ Αρχείο Γ. Γκάγκαλη Από το βιβλίο "Ο Πολιχνίτος του 20ου αιώνα, Κυριάκος Κουκούλας, Τάσος Μακρής, 2010 Αναφέρεται σχετικά: Ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος άρχισε το 1914. Η Ελλάδα πήγε με τους Αγγλογάλλους κι έτσι ο στόλος βρέθηκε αραγμένος στον κόλπο της Γέρας. Η Τουρκία πήγε με τους Γερμανούς. Οι νεότουρκοι έκαναν το "πρώτο διωγμό" και ο Δημήτρης Μολυβιάτης βρέθηκε στη Γέρα με τη "κουρίτα" του προσπαθώντας να βγάλει το ψωμί του με τα παιχνίδια των Εγγλέζων, που για να περάσουν την ώρα τους, προσπαθούσαν να πιάσουν τη σημαία στην άκρη του κανονιού. Το κανόνι αλειμμένο με γράσο τους έστελνε στη θάλασσα, για να τους μαζέψει η κουρίτα. Ο Δημήτρης Μολυβιάτης στο "δεύτερο διωγμό" εγκαταστάθηκε στη σκάλα Πολυχνίτου

Ορχιδέες της Γέρας Λέσβου

Orchis tridentata SCOPOLI (Όρχις η τρίδοντη) Καριώνας, Γέρας


Orchis tridentata SCOPOLI (Όρχις η τρίδοντη) Καριώνας, Γέρας


Ophys cinereophila H.F.Paulus & C.Gack (Όφρυς η τεφρά) Τάρτι


Ophrys tenthredinifera (Όφρυς η τενθρηδών) Τάρτι


Ophrys ferrum-equinum DESFONTAINES (Όφρυς η πεταλοφόρος) Τάρτι


Orchis sancta L (Όρχις η αγία) Τάρτι


Anacamptis pyramidalis var. albiflora (nivea;) P. Delgforge
Πυραμιδούλα Λευκή, Καριώνας


Anacamptis pyramidalis (L.) L.C.M. RICHARD
Ανακαμπτίς η πυραμιδοειδής-πυραμιδούλα, Τάρτι


Anacamptis pyramidalis (L.) L.C.M. RICHARD
Ανακαμπτίς η πυραμιδοειδής-πυραμιδούλα, Τάρτι


Cephalanthera longifolia (κεφαλάνθηρο το μακρόφυλλο), Καργιώνας


Orchis laxiflora (Όρχις η αραιανθής) Λευκάρια, Κόλπος
Γέρας


Orchis laxiflora (Όρχις η αραιανθής)  Λευκάρια, Κόλπος Γέρας


Orchis Italica POIRET (Όρχις η Ιταλική) Τάρτι, Γέρας
(Φωτ.Στρατής Λιγηρός)


(Φωτ.Στρατής Λιγηρός)


(Φωτ.Στρατής Λιγηρός)


Oprys vernixia BROTERO ssp.orientalis H.F. PAULIS
(Οφρύς καθρεπτάκι) (Φωτ.Στρατής Λιγηρός)


(Φωτ.Στρατής Λιγηρός)


(Φωτ.Στρατής Λιγηρός)


(Φωτ.Στρατής Λιγηρός)


Όρχις η επαρχιακή - Όρχις provincialis Balbis ex Lamark & De Candolle, Καργιώνας


(Ophrys minutula) Λιγονάρι, Τάρτι

(Ophrys minutula) Τάρτι


Orchis papilionacea L.ssp.heroica (E.D. CLARKE) H.BAUMANN
(Όρχις η πεταλουδόμορφη - χρυσαλίδα, η ηρωική)
Φωτ. Στρατής Λιγηρός


Orchis papilionacea L.ssp.heroica (E.D. CLARKE) H.BAUMANN
(Όρχις η πεταλουδόμορφη - χρυσαλίδα, η ηρωική)
Φωτ. Στρατής Λιγηρός


Orchis papilionacea L.ssp.heroica (E.D. CLARKE) H.BAUMANN
(Όρχις η πεταλουδόμορφη - χρυσαλίδα, η ηρωική)
Φωτ. Στρατής Λιγηρός


Orchis anatolica BOISSIER
(Όρχις της Ανατολής) Καργιώνας, Γέρας


Orchis anatolica BOISSIER
(Όρχις της Ανατολής) Καργιώνας, Γέρας


Όρχις η επαρχιακή - Όρχις provincialis Balbis ex Lamark & De Candolle, Καργιώνας


Orchis morio L.ssp morio (Όρχις η νηπιακή) Καργιώνας


Orchis morio L.ssp morio (Όρχις η νηπιακή) Καργιώνας


Ophrys sicula TINEO (Όφρυς η Σικελική) Τάρτι, Γέρα, Λέσβος


Dactylorhiza roman (SEBASTIANI) SO'O
(Δακτυλόριζα ή Ρωμαία) Καργιώνας, Γέρας Λέσβου


Orchis anatolica BOISSIER
(Όρχις της Ανατολής) Καργιώνας, Γέρας


Ophrys reinholdii H. Fleishmann, Καργιώνας Λέσβος


Serapias vomeracea (N.L.BURMAN) Briquet (Σεραπίας αλετράκι) Τάρτι, Γέρας


Αγροτόσπιτο (Ντάμι) Καριώνας, Γέρας Λέσβου


Καριώνας, Γέρας Λέσβου

Τάρτι, Γέρας Λέσβου


Τάρτι, Γέρας Λέσβου

Φωτογραφικό αρχείο: Παναγιώτης Αγιακάτσικας